Pierwotna nazwa tej miejscowości brzmiała: Międzylesie. Najstarsza wzmianka historyczna o Miedznie pochodzi z 1441 roku i mówi o Jakuszu h. Prus z Miedznej (przypuszczalnie dziedzic Pogorzeli). Większa część Miedznej została nadana w 1437 roku przez ks. Zygmunta Kiejstutowicza rycerzowi Rogali z Kars (w ziemi płockiej). W 1479 roku wieś należała do jego syna - dziedzica Orzechówki, Tchórzowej Woli, Ugoszczy - Stanisława Karskiego h. Rogala (1441-1479), który przed 1470 roku ufundował tutaj pierwszą świątynię pw. Zwiastowania NMP i św. Stanisława. W latach 1470-1471 plebanem miedzeńskim był ks. Piotr, a w 1479 roku ks. Bernard. Córka wspomnianego Stanisława Karskiego - Jadwiga poślubiła Stanisława Wodyńskiego h. Kościesza (zm. 1501), pisarza ziemskiego drohickiego (1476-1501), pochodzącego z ziemi czerskiej. W ten sposób Miedzna przeszła w ręce Wodyńskich (do 1653 roku).
W 1479 roku została erygowana w Miedznie samodzielna parafia - staraniem wspomnianego pisarza drohickiego - Stanisława Wodyńskiego. Jego syn Mikołaj Wodyński (zm. 1528), sędzia ziemski drohicki (1507-1528), w dniu 28 października 1519 roku uposażył parafię w dziesięcinę ze wszystkich swoich dziedzicznych dóbr, a w 1525 roku nadał ks. Mikołajowi Kossowskiemu h. Ciołek, plebanowi miedzeńskiemu (do ok. 1561), wieś Rostki i potwierdził wcześniejsze uposażenia. Kolejnymi kolatorami kościoła w Miedznie byli między innymi: Andrzej Wodyński (zm. po 1648), łowczy podlaski (1630-1648), Gothard Wilhelm (1598-1661), dworzanin królewski (1649) i podkomorzy wielki koronny (1654-1661), Barbara Ewa Chądzyńska (zm. 1623) oraz Michał Butler (zm. 1783), starosta witagolski i preński (1760-1783).
Staraniem wspomnianego Mikołaja Wodyńskiego w 1522 roku Miedzna uzyskała prawa miejskie magdeburskie - z nadania króla Zygmunta I Starego (1506-1548). Oficjalna proklamacja tego przywileju odbyła się w niedzielę Judica, czyli 26 marca 1531 roku. Za czasów Jana Wodyńskiego (zm. 1616), wojewody podlaskiego (1613-1616), który był gorącym zwolennikiem kalwinizmu, kościół w Miedznie został zamieniony na zbór protestancki. Po czterdziestu latach został ponownie oddany katolikom. W 1653 roku jego wnuk - Jan Wodyński, wójt drohicki (1651-1676) darował wieczyście Miedznę wspomnianemu Gothardowi Wilhelmowi Butlerowi, który w 1638 roku poślubił jego siostrę kasztelankę podlaską Konstancję Wodyńską (zm. 27 maja 1682 r.), damę dworską królowych: Cecylii Renaty (1611-1644) i Ludwiki Marii Gonzaga (1611-1667).
W dniu 8 maja 1670 roku wymieniona Konstancja, córka Marka Wodyńskiego (1646), podkomorzego drohickiego (1628-1634) i kasztelana podlaskiego (1634-1646) ufundowała drewnianą, barokową świątynię pw. Zwiastowania NMP oraz św. Stanisława Biskupa i Męczennika. Jej powstaniu patronował ówczesny proboszcz ks. Paweł Sosiński (1663-1670). Świątynię konsekrował w dniu 8 maja 1670 roku ks. Kazimierz Zwierz (zm. 1682), biskup tytularny Orthosias (10 listopada 1664 r.), sufragan łucki (1664-1682). Kolatorem tej pięknej świątyni w 1706 roku był Aleksander hr. Butler (zm. 20 lipca 1708 r.), starosta preński i drohicki (1700-1708) i jego żona Konstancja z Krassowskich, podkomorzanka mielnicka. W 1765 roku uroczyście umieszczono w głównym ołtarzu cudowny obraz Matki Bożej Miedzeńskiej. Kościół Konstancji Butlerowej spłonął w czasie wielkiego pożaru miasta w dniu 21 czerwca 1802 roku.
Na jego miejscu Jan (zm. 1833) i Antoni (zm. 1852) Butlerowie ufundowali w 1803 roku tymczasowy kościół na podmurówce z cegieł, pod kierunkiem ks. Macieja Bielińskiego (1739-1806), ówczesnego proboszcza (1797-1806). W ramach represji po Powstaniu Styczniowym w 1865 roku parafia miedzeńska została ograbiona z beneficjum kościelnego. Natomiast w 1869 roku miejscowość została pozbawiona praw miejskich.
Kolejną świątynię w stylu neogotyckim wzniosła w latach 1891-1893 Ludwika z Kuczyńskich hr. Ostrowska (1839-1906), pod kierunkiem ks. Teofila Rybki (1854-1934), ówczesnego proboszcza (1889-1934). Projekt wykonał arch. Kazimierz Zajączkowski (1854-1904), główny budowniczy powiatu węgrowskiego (1881-1904). Kamień węgielny został położony i poświęcony 21 czerwca 1891 roku. Konsekracji nowej świątyni pw. Niepokalanego Poczęcia NMP dokonał w 1893 roku ks. Franciszek Jaczewski (1832-1914), biskup lubelski i administrator apostolski diecezji podlaskiej (1889-1914).
W czasie działań wojennych w dniach 10-12 sierpnia 1944 roku kościół doznał wielu szkód - zniszczeniu uległy: dach, okna, drzwi i wieża. W latach 1992-1995 został on pokryty blachą miedzianą, staraniem ks. kan. Władysława Kopyścia.
W kościele miedzeńskim, który jest diecezjalnym sanktuarium maryjnym, znajduje się łaskami słynący obraz Matki Bożej Pocieszenia. Najstarsze pisane wzmianki, które pochodzą z 1729 roku, dotyczą wydarzeń z przełomu 1726 i 1727 roku. W styczniu 1727 r. Hiacenty (Jacek) Pazio wiedziony „cudowną jasnością” odkrył nad belką stropową w lepiance młynarza Macieja Zastrużnego, znajdującej się w pobliżu grobli w Miedznie, wizerunek Najświętszej Maryi Panny. Miejsce objawienia upamiętniono stojącą do dziś barokową kaplicą. Liczba niezwykłych zjawisk w latach 1727-1728 była tak poważna, że w następnym roku ks. Stefan Bogusław Rupniewski (1671-1731), biskup łucki (1721-1731) powołał w celu ich zbadania specjalną kościelną komisję. W 1730 roku dozwolił, aby Cudowny Wizerunek wystawiono do kultu publicznego i oddawano mu należną cześć.
Starania o koronację papieskimi diademami Cudownego Wizerunku podjął ks. Antoni P. Dydycz, biskup drohiczyński. Ks. dr Eugeniusz Beszta-Borowski i p. dr Tadeusz Krawczak opracowali dokumentację dotyczącą obrazu i parafii. Ojciec Święty Jan Paweł II w dniu 5 września 1996 r. wydał Breve zezwalające na koronację. Dokonał tego 22 czerwca 1997 roku ks. Józef kard. Glemp Prymas Polski przy udziale ks. abp. Stanisława Szymeckiego, metropolity białostockiego (1993-2000), licznie przybyłych biskupów, kapłanów i wiernych.
Na placu przykościelnym stoi murowana dzwonnica zbudowana w latach 1984-1988, staraniem ks. kan. Stanisława Sitniczuka (1907-2002), proboszcza miedzeńskiego (1955-1985), a także murowana kostnica z początku XIX w. Zasługą tegoż proboszcza jest też powstanie w latach 1957-1959 domu parafialnego.
W pobliżu placu kościelnego znajduje się również murowana karczma - zajazd z drugiej poł. XVIII wieku. Od początku lat osiemdziesiątych budynek był nieużytkowany. W 2007 roku ks. prał. Władysław Kopyść rozpoczął starania o odbudowę zabytkowego obiektu, wchodząc w skład Stowarzyszenia Odbudowy Zabytkowej Karczmy - Zajazdu w Miedznie (31 października 2007 r.). Od 2008 roku nad pracami remontowo-restauracyjnymi czuwał również kolejny proboszcz miedzeński ks. kan. Andrzej Oleszczuk. Poświęcenia i otwarcia zajazdu w dniu 19 lipca 2012 roku dokonał ks. bp Antoni P. Dydycz.
Naprzeciwko kościoła, po drugiej stronie ulicy, stoi nowa, piętrowa plebania zbudowana w latach 1986-1987, według projektu inż. mgr Wiesława Kędziorka z Warszawy, staraniem ks. prał. Władysława Kopyścia.
Kaplice:
Międzyleś - Murowana kaplica pw. Matki Bożej Częstochowskiej została zbudowana w latach 1984-1988, staraniem wspomnianych duszpasterzy: ks. kan. Stanisława Sitniczuka i ks. kan. Władysława Kopyścia. Jej poświęcenia dokonał 24 lipca 1988 roku ks. Jan Mazur, biskup siedlecki czyli podlaski (1968-1996).
Wólka Miedzyńska - Kaplica pw. Przemienienia Pańskiego, została zorganizowana z byłego budynku szkolnego w latach 2002-2003 staraniem ks. prał. Władysława Kopyścia.
Oprac. ks. dr Zbigniew Rostkowski
