NOWE LITEWNIKI – Rektorat Matki Bożej Nieustającej Pomocy

Nazwa miejscowości Litewniki (dawniej: Lithewniki) pochodzi od nazwy zbiorowej pierwszych założycieli osady, która wskazuje na ich narodowość. Ślady osadnictwa sięgają wczesnego średniowiecza. Po raz pierwszy wspomniana była w 1475 roku. Już wówczas wchodziła w skład dóbr biskupstwa łuckiego.

W 1503 roku dobra Litewniki ze wsiami Bonin/Bojnin, Raczki i Walim/Walin weszły w skład uposażenia wójtostwa janowskiego w powiecie mielnickim, które utworzył ks. bp Wojciech/Adalbert Radziwiłł (ok. 1476-1519), ordynariusz łucki (1502-1507). Pod względem wielkości, według Rejestru Poborowego z 1580 roku, dobra litewnickie stanowiły średnią własność prywatną na Podlasiu. Ich zarządcą z ramienia biskupów łuckich był wówczas Walenty Brodarzki/Brodaczki, dziedzic wsi Brodacze w parafii kożuchowskiej. Pod względem przynależności administracyjnej wchodziły one wówczas w skład parafii góreckiej, leżącej w ziemi i starostwie mielnickim.

W 1580 roku włość litewnicka, obejmująca folwark i wieś Litewniki oraz wsie: Bonin, Raczki, Walim i Horodniki/Ogrodniki (195. poddanych; 57 włók), nadal wchodziła w skład uposażenia biskupstwa łuckiego obrządku łacińskiego. Wierni wyznania rzymskokatolickiego należeli do parafii Hadynów, natomiast wyznania greckokatolickiego do unickiej parafii w Kornicy. Po reformie sieci dekanalnej podlaskiej części diecezji łuckiej na przełomie XVI i XVII w. wieś Litewniki weszła w skład dekanatu łosickiego. Przypuszczalnie ok. 1636 r. została zbudowana tutaj kapliczka dworska lub filialna unicka.

W 1673 roku dobra litewnickie stanowiły własność ks. bp. Tomasza Leżeńskiego/Leżyńskiego (ur. ok. 1603-1675), biskupa chełmskiego (1658-1667) i łuckiego (1667-1674). Kolejnym ich właścicielem był ks. Kazimierz Maciej Zwierz h. Topór (zm. 1682), biskup tytularny Orthosias (10 listopada 1664 r.), sufragan łucko-brzeski (1664-1682), wikariusz i oficjał generalny (1665) i prepozyt mielnicki.

W 1726 roku wieś Litewniki wchodziła w skład unickiej parafii Wniebowzięcia NMP w Chłopkowie, która należała wówczas do unickiego dekanatu mielnickiego, diecezji włodzimierskiej. Kolatorem parafii i kościoła w 1726 roku był Karol Józef Hiacynt Sedlnicki h. Odrowąż (1703-1761), podkoniuszy litewski (1731-1736), starosta mielnicki (1732-1738) i wojewoda podlaski (1738-1745). Zapisy metrykalne parafii Sarnaki z 1749 roku potwierdzają istnienie kaplicy w Litewnikach. W 1775 roku kilka wsi z parafii Chłopków, gdzie mieszkali łacinnicy, wśród nich między innymi: Płosków (dawniej: Ploskowo) oraz Terlików (dawniej: Terlikowo), zostało włączonych do parafii Sarnaki (Terlikowo należało już w 1430).

Od 1842 roku Litewniki stanowiły majorat płk. Kudaszewa. Po ukazaniu się edyktu wolnościowego 30 kwietnia 1905 roku wszyscy unici z Litewnik oświadczyli w kościele sarnackim wobec ks. Jana Krzewskiego (1866-1918), ówczesnego proboszcza (1901-1918), że przyjmują obrządek łaciński.

W dniu 7 września 1941 roku mieszkańcy Litewnik p. Jan Lesiuk i Stanisław Zych podjęli starania o budowę kaplicy. Według miejscowej tradycji, przekazanej w 1941 roku przez Aleksandrę Baj (ur. 1900), wzniesienie kaplicy w Litewnikach Nowych miało być votum uczynionym w 1914 roku za ocalenie wsi w czasie I wojny światowej. Jednak z różnych przyczyn budowa nie doszła wówczas do skutku.

Dopiero od czasów wizyty pasterskiej ks. Jana Mazura, biskupa siedleckiego czyli podlaskiego (1968-1996), który odwiedził Litewniki Nowe w 1979 roku, zaczęto regularnie odprawiać Mszę św. w wolno stojącym domu. W latach 1981-1982 staraniem ks. Władysława Śledziewskiego (1917-1986), proboszcza sarnackiego (1968-1986), została zorganizowana kaplica dojazdowa pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy w adaptowanym na ten cel drewnianym domu. Kolejny proboszcz sarnacki (1986-2003) ks. kan. Zdzisław Borkowski w 1992 roku powiększył tę kaplicę. Ks. Władysław Jędruszuk (1918-1994), biskup drohiczyński (1991-1994), dekretem z dnia 12 października 1992 roku opiekę duszpasterską nad kaplicą i mieszkańcami Litewnik Nowych powierzył ks. Andrzejowi Jakubowiczowi proboszczowi parafii Chłopków (prob. 1992-1999).

W dniu 7 maja 2005 roku ks. bp Antoni P. Dydycz podniósł dotychczasową kaplicę do rangi samodzielnego rektoratu duszpasterskiego Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Pierwszym rektorem został mianowany w tymże dniu ks. Jarosław Redosz, ówczesny administrator parafii Chłopków (2004-2006).

Oprac. ks. dr Zbigniew Rostkowski