OSTROŻANY – Parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny – Diecezjalne Sanktuarium Maryjne

Dobra Ostrożany zostały nadane ok. 1416 roku przez starostę (wojewodę) drohickiego Mikitę – Bartłomiejowi i Dadźbogowi pochodzącym z Mazowsza, najprawdopodobniej ze wsi Chrościce Łyczki w ziemi ciechanowskiej.

Pierwszą świątynię w Ostrożanach pw. Narodzenia NMP, św. Apostołów Piotra i Pawła oraz św. Marcina ufundowali 19 lipca 1450 roku właściciele tych ziem – Bartłomiej i Dadźbóg Ostrożańscy. W 1474 roku właścicielem Ostrożan był Piotr (Pietraszko) Paszkowicz Strumiłło (zm. ok. 1487), starosta drohicki (1463-1475), namiestnik lidzki i marszałek hospodarski (1483-1486), protoplasta podlaskiej linii Kiszków herbu Dąbrowa, który nadał wójtostwo w Ostrożanach swemu słudze Borysowi.

Miejscowa tradycja podaje, że pierwsza świątynia została wzniesiona na miejscu, gdzie obu braciom objawiła się Matka Boża. Dokumentem erekcyjnym z 8 stycznia 1451 r. ks. Andrzej z Płońska (zm. ok. 1459), biskup łucki (1425-1459), erygował parafię ostrożańską i wyznaczył jej terytorium wydzielone z parafii Perlejewo. Miała ona jednak jeszcze przez pewien czas jako filia podlegać ks. Jakubowi, proboszczowi w Perlejewie (1450-1473). Po śmierci plebana perlejewskiego parafia usamodzielniła się w 1475 roku. Rok później występował już pierwszy pleban ostrożański – ks. Jan i wikariusz ks. Jan Jaszczołt. W 1501 r. w posiadanie części Ostrożan wszedł Jan Litawor Chreptowicz, marszałek hospodarski (1499-1513). W połowie XVI w. całość Ostrożan posiadali już Kiszkowie. Po śmierci Piotra Kiszki (zm. 1621) jego siostra Anna Iwanowska sprzedała w 1623 r. m. in. dobra Ostrożany Mikołajowi Kiszce, wojewodzie derpskiemu z linii litewskiej. Od niego nabył Ostrożany w 1627 r. Abraham Sieniuta.

Od ok. 1628 roku właścicielem dóbr ostrożańskich był sekretarz królewski i wiceinstygator koronny Aleksander Radziszewski herbu Niezgoda (zm. 24 kwietnia 1670 r.), kasztelan podlaski (1667-1670) i wiceinstygator koronny. Pierwszy kościół ostrożański został ograbiony przez wojska Jerzego Rakoczego II (1621-1660), księcia siedmiogrodzkiego (1648-1658), które przechodziły tędy w kwietniu i maju 1657 roku. W Ostrożanach stacjonował wówczas sam król szwedzki Karol IX Gustaw. Konieczne remonty świątyni przeprowadził ówczesny proboszcz i dziekan drohicki ks. Florian Sadowski (prob. 1653-1690).

Widząc zły stan świątyni wspomniany wyżej Aleksander Radziszewski w testamencie z 1667 roku zapisał znaczną sumę pieniędzy na budowę nowego kościoła, zobowiązując do tego swoich spadkobierców. Zadanie to podjął jego zięć – Mikołaj na Bykach Bykowski (zm. 12 marca 1705 r.), starosta zakroczymski (1654) i kasztelan podlaski (1688-1705). W dniu 14 marca 1700 r. zawarł on umowę z Jakubem Faustem z Węgrowa w sprawie budowy kościoła w Ostrożanach w kształcie krzyża. Funkcję proboszcza pełnił wówczas dziekan drohicki ks. kan. Teodor Kazimierz Aponowicz (prob. 1698-1710). W 1713 r. był kościół ten określany jako „nowo zbudowany”. W tym też roku właścicielami Ostrożan zostali: wnuczka wspomnianego fundatora Anna Gembicka, córka Jan Pawła (zm. 1713) i jej mąż (od 1712) Baltazar (Balcer) Ciecierski (1688-1750), s. Tomasza i Jadwigi z Godlewskich, stolnik drohicki (1710-1750). Zapisując w 1749 roku dobra ostrożańskie swemu synowi Ignacemu (zm. 4 września 1766 r.), stolnikowi drohickiemu (1750-1766), zobowiązał go jednocześnie do wzniesienia nowej świątyni.

Zadanie to wykonał on w latach 1756-1758, pod kierunkiem ks. kan. Józefa Antoniego Łuniewskiego (prob. 1749-1756) i ks. kan. Andrzeja Niewiadomskiego (prob. 1756-1768). Budowniczym świątyni był cieśla Piotr Prawda, mieszczanin siemiatycki. Konsekracji dokonał dnia 7 września 1783 r. ks. Jan Szyjkowski (1721-1797), biskup tytularny Sinope (13 listopada 1775 r.), sufragan łucki na okręg brzeski (1775-1797). Wówczas to został umieszczony w ołtarzu głównym Cudowny Obraz Matki Bożej. Ok. 1780 r. została ufundowana do kościoła ostrożańskiego ambona w kształcie łodzi wykonana w Pułtusku, staraniem ks. kan. Henryka Andrzeja Gedermana, proboszcza ostrożańskiego (1769-1806). Wśród wielu dobrodziejów hojnymi kolatorami kościoła byli również przedostatni dziedzice Ostrożan: Stefan Wacław hr. Ciecierski (1862-1935) i jego żona Maria Doria-Dernałowicz (1864-1935).

Warto wiedzieć, że kościół ostrożański jest zaliczany w naszej diecezji do sanktuariów maryjnych na prawie diecezjalnym. Prawie od czterech wieków niezwykłą czcią cieszy się tutaj łaskami słynący Obraz Matki Bożej Ostrożańskiej (z ok. 1600). Przypuszczalnie został on ufundowany przez wspomnianego kasztelana podlaskiego Aleksandra Radziszewskiego – z okazji fundacji w 1661 roku altarii Różańca Świętego. Są na nim namalowane tylko twarze Jezusa i Maryi, stąd przypuszcza się, że zastąpił on dawniejszy obraz, z którego zachowała się sukienka i posłużyła do ozdoby obecnego. Pierwsza pisana wzmianka o tym wizerunku pochodzi z 1666 r. Obraz ten zasłynął jako cudowny, dzięki licznym łaskom jakich doznawali modlący się pielgrzymi. W 1710 r. miało miejsce cudowne ocalenie parafii ostrożańskiej przed epidemią. Podczas, gdy w innych parafiach ludzie umierali masowo, tutaj zarazą był dotknięty tylko jeden dom.

Kolejni proboszczowie starali się rozwijać kult maryjny. Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje ks. Jan Auder (1879-1960), z pochodzenia Łotysz i konwertyta, który będąc proboszczem w Ostrożanach w latach 1931-1957, napisał wiele pieśni na cześć Maryi, do dziś chętnie śpiewanych przez wiernych. Rozchodząca się nawet poza granice diecezji sława sanktuarium ostrożańskiego sprawiła, że ks. bp Władysław Jędruszuk (1918-1994), administrator apostolski diecezji pińskiej (1967-1991), wystąpił do Stolicy Apostolskiej z prośbą o ukoronowanie cudownego wizerunku papieskimi diademami. Poświęcone przez Ojca Świętego Jana Pawła II w dniu 12 czerwca 1987 r. na Jasnej Górze korony, włożył na głowę Jezusa i Bogarodzicy ks. Józef kard. Glemp, Prymas Polski, w dniu 5 lipca 1987 r., w asyście licznych biskupów i w obecności wielkiej rzeszy wiernych. W dniu 26 lutego 2011 roku ks. bp Antonio P. Dydycz poświęcił czyli konsekrował nowy ołtarz soborowy wykonany w 2010 roku przez Studio Wystroju Wnętrz Sakralnych w Zakresie Twórczości i Arcydzieła Artystycznego Stefana A. Deja z Wielogóry k. Radomia.

Na cmentarzu przykościelnym znajduje się murowana, dwukondygnacyjna, klasycystyczna dzwonnica, która została zbudowana w 1816 roku, przez dziekana drohickiego ks. kan. Marcina Franciszka Szymborskiego (prob. 1807-1835). W ogrodzie parafialnym stoi murowana plebania zbudowana w latach 2008-2011 staraniem proboszcza ks. dr. Romana Szmurło. Budynek ten stanowi jednocześnie Centrum Pastoralno-Pielgrzymkowe. 11 października 2008 ks. bp Antoni P. Dydycz roku poświęcił i wmurował kamień węgielny pod jego budowę. Oddanie do użytku i poświęcenie nowej plebanii przez ks. bp. Antoniego P. Dydycza odbyło się 26 lutego 2011 roku.

W pobliżu kościoła, po drugiej stronie drogi, znajduje się murowany dom parafialny postawiony w latach 1964-1970, staraniem ks. Benedykta Karpińskiego (wik. i admin. 1963-1965) i ks. Jana Karnickiego (1908-1970), kolejnego proboszcza ostrożańskiego (1965-1970).

Oprac. ks. dr Zbigniew Rostkowski