NIEMIRÓW – Parafia Świętego Stanisława Biskupa i Męczennika

Pierwotna nazwa wsi Niwice (Niwicze/Niwszczyce) pojawia się w dokumentach pisanych w 1496 roku. Wówczas je właścicielem został Jan (Iwaszko) Litawor Chreptowicz h. Odrowąż (zm. 1513), syn Bohdana, podskarbi dworny litewski (1482-1493), marszałek hospodarski (1492-1499; 1509-1513) i starosta (namiestnik) drohicki (1509-1513). Wcześniej Niwice były w posiadaniu niejakiego Nizskiego. Pierwotnie osada ta należała do parafii mielnickiej. W dniu 6 stycznia 1499 roku Aleksander Jagiellończyk (1461-1506), wielki książę litewski (1492-1501) potwierdził w Grodnie kupno Niwszczyc przez Mikołaja Niemirę – zwanego Grzymaliczem h. Gozdawa (zm. 1533), starostę – namiestnika mielnickiego (1499-1533). Ok. 1535 r. wieś została zagarnięta przez starostów mielnickich i przyłączona do starostwa mielnickiego. W 1548 roku król Zygmunt II August (1548-1572) nadał, a właściwie przywrócił wieś Stanisławowi Niemirze (Niemierze) h. Gozdawa (zm. ok. 1580), dziedzicowi Ostromęczyna i Kamionki (od 1539), stolnikowi podlaskiemu (1576), który rozpoczął intensywną kolonizację w swoich dobrach. Jego wnuk – Stanisław Niemira (zm. 1648), dziedzic Niwic (od 1609), chorąży mielnicki (1613-1617) i kasztelan podlaski (1617-1634), w 1616 roku uzyskał u króla Zygmunta III Wazy (1587-1632) przywilej lokacyjny oraz prawo miejskie, nazywając nowe miasto – Niemirów (Niemierów).

On też 29 września 1620 roku, razem z pierwszą żoną Ewą z Mogielnickich ufundował i uposażył pierwszy, drewniany kościół pw. Narodzenia NMP i św. Stanisława Biskupa. Uposażenie kościoła składało się z sześciu mórg pod zabudowania, pięciu włók z lasem, polami i łąkami w uroczysku Mokry Las. Dokładna data erekcji parafii nie jest znana. W wykazie parafii dekanatu drohickiego diecezji łuckiej z 1630 roku widnieje już parafia Niemirów, ale dokument erekcyjny jest znany tylko z odpisu pochodzącego z 17 listopada 1677 roku. W ponowionym akcie fundacyjnym z 1623 roku wspomniany Stanisław Niemira poszerzył nadania i pragnął założyć klasztor karmelitów, ale fundacja nie doszła do skutku. Kolejne jego uposażenia miały miejsce w 1643 i 1645 roku. Pierwszym proboszczem niemirowskim został ks. Wojciech Olędzki. W okresie „potopu szwedzkiego” kościół został ograbiony (1657).

Pierwszy drewniany kościół spłonął 15 maja 1775 r. Przez piętnaście lat ks. Stanisław Piotrkowski odprawiał nabożeństwa w prowizorycznej kaplicy. Obecny, murowany kościół został zbudowany w latach 1780-1791, kosztem Fryderyka Michała księcia Czartoryskiego (1696-1775), kanclerza Wielkiego Księstwa Litewskiego (1752-1775), przypuszczalnie według projektu arch. Jana Samuela Beckera. Po śmierci księcia Fryderyka Michała prace kontynuowała jego żona Eleonora Monika z Waldsteinów Czartoryska (1712-1795) i bratanek Adam Kazimierz ks. Czartoryski (1734-1823), generał ziem podolskich (od 1758) marszałek sejmu konwokacyjnego (1764).

W ramach represji popowstaniowych – z rozkazu (nr 12420/1866) Konstantego von Kaufmana (1818-1882), generał-gubernatora grodzieńskiego i wileńskiego (1865-1866) – w dniu 17 września 1866 roku kościół został zamknięty na czterdzieści lat. Dobra kościelne przejęła cerkiew prawosławna, a wierni musieli uczęszczać do Wysokiego Litewskiego. Dopiero po wyjściu carskiego ukazu tolerancyjnego z dnia 30 kwietnia 1905 roku, na rozkaz cara z dnia 11 listopada 1905 roku kościół został zwrócony katolikom w dniu 13 grudnia 1905 roku. Jego restauracją zajął się z wielkim zaangażowaniem ks. Bolesław Teżyk (1880-ok. 1928), ówczesny proboszcz niemirowski (1907-1911). Po wstępnym odnowieniu świątyni pierwszą Mszę św. odprawił dnia 27 grudnia 1905 roku ks. Antoni Kaczyński (1871-1947), proboszcz z Wysokiego Litewskiego i dziekan brzeski (od 1904). Dalsze prace budowlane były prowadzone w latach 1907-1911 pod kierunkiem wspomnianego ks. Bolesława Teżyka.

W czasie przechodzenia frontu podczas I wojny światowej kościół zamieniono na prowizoryczny lazaret. Natomiast w czasie II wojny światowej, po utworzeniu przez sowietów strefy nadgranicznej („połosy”) kościół został zamknięty dla kultu od 10 kwietnia 1940 r. do 22 czerwca 1941 roku i mocno zdewastowany. W czasie cofania się frontu niemieckiego 28 lipca 1944 roku kościół został zaminowany. Od wysadzenia uratował go, zatrudniony przy zaminowywaniu, Stanisław Szymański, który 30 lipca poprzecinał kable. W 1944 roku Niemirów stracił prawa miejskie. W dniu 8 października 2009 r. ks. bp Antoni P. Dydycz – w obecności ks. bp. Stanisława Padewskiego z diecezji Charkowsko-Zaporoskiej na Ukrainie – dokonał uroczystego poświęcenia, czyli konsekracji nowego ołtarza soborowego, składając w nim relikwie: św. Ojca Pio, bł. o. Honorata Koźmińskiego, bł. o. Marka z Aviano, bł. ks. Antoniego Beszty-Borowskiego, bł. br. Bernarda z Offidy oraz bł. Floridy Cevoli. Marmurowy ołtarz został wykonany w 2009 r. według projektu arch. Krystyny Zawadzkiej z Białegostoku – staraniem ks. mgr. Zbigniewa Domirskiego, proboszcza niemirowskiego w latach 2003-2010.

W bramie wejściowej znajduje się dzwonnica, która została zbudowana w 1823 roku, staraniem ówczesnego proboszcza ks. Marcina Niemyjskiego (ur. 1764), ówczesnego proboszcza (od 1800).
Po drugiej stronie drogi stoi murowana plebania zbudowana w latach 1962-1963 przez ks. Tadeusza Białego (1926-1988), proboszcza niemirowskiego (1957-1980).

Kaplice:
Sutno – W przeszłości istniała tutaj kaplica dworska. W 1951 roku – w dziesiątą rocznicę pacyfikacji wsi – mieszkańcy zbudowali małą kapliczkę. W latach 1982-1983 została ona rozbudowana, według projektu inż. Stanisława Smacznego, staraniem ks. Kazimierza Wasilewskiego (prob. 1980-1985). Jej poświęcenia dokonał 14 listopada 1992 r. ks. Władysław Jędruszuk (1918-1994), biskup drohiczyński (1992-1994), nadając wezwanie Ostrobramskiej Matki Miłosierdzia i udzielając pozwolenia na przechowywanie Najświętszego Sakramentu.

Adamowo – na placu ofiarowanym przez p. Józefę Ciepłą – z racji na utrudnienia władz komunistycznych – został zbudowany w latach 1982-1984 „budynek gospodarczy”, staraniem ks. Kazimierza Wasilewskiego. W latach 1985-1995 staraniem ks. Michała Olszewskiego (1935-1996), ówczesnego proboszcza (1985-1995), budynek ten został rozbudowany na kaplicę – według projektu inż. Zdzisława Kazimierczuka z Białegostoku.

Oprac. ks. dr Zbigniew Rostkowski