Jeśli zapomnę o nich, Ty, Boże na niebie, zapomnij o mnie!
Mszy św. polowej niedaleko wsi Hoźna przewodniczył ks. prał. Zbigniew Rostkowski, zaś koncelebrował kapelan Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Warszawie ks. Tomasz Duszkiewicz i dziekan hajnowski ks. prał. Zbigniew Niemyski. Ks. Kanclerz zarysował w homilii dzieje dworu Hoźna oraz batalię o odebranie kaplicy. – Nie możemy milczeć i nie możemy się bać – podkreślił. Potwierdzeniem słuszności wypowiedzianych słów i upamiętnienia miejsca jest bohaterska postawa poległych w obronie Ojczyzny. – Dlatego stawiamy tutaj krzyże i tablicę upamiętniającą Powstańców Styczniowych, właścicieli majątku Hożna oraz wszystkich spoczywających na cmentarzu dworskim wokół kaplicy pw. Jana Ewangelisty – zaznaczył ks. Kanclerz.
Przed poświęceniem krzyży i pomnika nagrobnego, wzniesionego na mogiłach bohaterów, ks. Rostkowski wypowiedział słowa modlitwy: ,,W swoim niepojętym miłosierdziu dobry Boże, wejrzyj na naszych braci, Powstańców Styczniowych, którzy stali się ofiarą ucisku, przemocy i złości wojsk carskich, oddając doczesne życie w obronie ludzkiej godności oraz wolności zniewolonej Ojczyzny”. Następnie miało miejsce złożenie kwiatów. Krótkie przemówienia okolicznościowe wygłosili poseł RP Jarosław Zieliński, zastępca Regionalnego Dyrektora Lasów Państwowych Zenon Angielczyk, wieloletni Dyrektor Generalny Lasów Państwowych Andrzej Konieczny, Anna Bańkowska, przedstawicielka miejscowości Hoźna i jedna z inicjatorek uroczystości oraz prezes Fundacji Ekologiczne Forum Młodzieży Michalina Puchalska.
Na uroczystości obecni byli: Wikariusz Generalny Diecezji Drohiczyńskiej i Kanclerz Kurii Diecezjalnej ks. prał. dr Zbigniew Rostkowski, dziekan dekanatu hajnowskiego ks. prał. Zbigniew Niemyjski, kapelan Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Warszawie ks. Tomasz Duszkiewicz, poseł na Sejm RP Jarosław Zieliński wraz z małżonką Lilianą, dyrektor Andrzej Konieczny, przedstawicielka właścicieli majątku Hoźna Nina Gorbacz, zastępca regionalnego dyrektora Lasów Państwowych Zenon Angielczyk, gen. bryg. Dariusz Łuczak z małżonką Alicją, dyrektor Muzeum Podlaskiego w Białymstoku dr Waldemar Wilczewski z małżonką, dyrektor Archiwum Państwowego w Białymstoku dr Marek Kietliński z małżonką, Barbara Babolewicz prezes Fundacji Ochrony Dziedzictwa Ziemi Bielskiej, prof. Sławomir Presnarowicz, dr Tomasz Jaszczołt (Państwowa Akademia Nauk), przewodniczący oddziału zarządu regionu NSZZ „Solidarność” w Hajnówce Roman Sadokierski, wójt gminy Narew Andrzej Pleskowicz, członek zarządu Powiatu Hajnowskiego Roman Ostapczuk, prezes zarządu Fundacji Ekologiczne Forum Młodzieży Marcelina Puchalska, Adam Korobkiewicz z rodzinną firmą „KAM-BET” z Narwi, Anna, Krzysztof i Karol Bańkowscy, komendant Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej Piotr Koszczuk. Wraz z licznie zgromadzonymi leśnikami obecny był także Nadleśniczy: Nadleśnictwa Żednia Andrzej Gołembiewski, Nadleśnictwa Browsk Tomasz Michał Gałęzia, Nadleśnictwa Białowieża Dariusz Skirko, Nadleśnictwa Hajnówka Mariusz Agiejczyk, Nadleśnictwa Augustów Wojciech Szostak, Nadleśnictwa Nurzec Artur Gacki oraz Nadleśnictwa Waliły Dariusz Mytych. Nie zabrakło także Przewodniczącego Zakładowych Związków Zawodowych „Budowlani” Krzysztofa Zamojskiego, członków Fundacji Ekologiczne Forum Młodzieży, Strażaków Ochotniczej Straży Pożarnej w Narwi oraz mieszkańców gminy Narew. Uroczystość uświetnił Chór leśników Puszczy Białowieskiej.
– Dzisiaj możemy powiedzieć, że stoimy tutaj wszyscy jako ojcowie sukcesu. Nie byłoby jednak to możliwe, gdy nie osoby, które rozpoczęły batalię przywrócenia pamięci krzyży, tablicy i kaplicy w Hoźnej – podkreślił ks. Tomasz Duszkiewicz oraz wyraził wszystkim wdzięczność. W gronie zaangażowanych osób i instytucji znajduje się: Wikariusz Generalny Diecezji Drohiczyńskiej i Kanclerz Kurii Diecezjalnej ks. prał. dr Zbigniew Rostkowski, kapelan Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Warszawie ks. Tomasz Duszkiewicz, gen. bryg. Dariusz Łuczak, Fundacja Ekologiczne Forum Młodzieży, Nadleśnictwo Żednia, Anna, Krzysztof i Karol Bańkowscy, Adam Korobkiewicz z rodzinną firmą „KAM-BET” z Narwi, Adam Kotowicz z Rodziną z Ogrodnik, sołtys z Ogrodnik Michał Szelengowicz, Irena Broniewicz z Ogrodnik, Ryszard Presnarowicz z Żywkowa oraz Wiesław Ostapczuk z Ryboł. Słowa uznania i podziękowania ks. Tomasz skierował także na ręce leśników z nadleśnictwa Żewnia na czele z nadleśniczym Andrzejem Gołembiowskim, którzy dołożyli swoją cegiełkę w powstanie skweru i wiaty turystycznej. W myśl słów wielu zacnych Polaków, ks. Duszkiewicz przypomniał, że bez przekazywania historii, nie ma dobrej i godnej przyszłości dla naszych rodzin, Ojczyzny i Kościoła. Na zakończenie uroczystości dla wszystkich zgromadzonych przygotowany był poczęstunek.
Obsługę medialną zapewnili: TV Trwam, Radio Białystok, TVP Białystok, Centrum Informacji Diecezji Drohiczyńskiej oraz Tygodnik Katolicki „Niedziela”.
Nazwa bojarskiej osady Hoźna (dawnej: Hwoźna), pochodzi od rzeczki Hwoźna (dzisiaj: Ruda). Jej początki przypadają na lata 1509-1511, kiedy to namiestnicy zamków w Bielsku i Surażu kolonizowali Puszczę Błudowską. Granice dóbr Hoźna ustalono podczas pomiary włócznej w 1540 r. Na przełomie XVII i XVIII w. została rozbudowana siedziba dworska w stylu barokowym. Ostatnim dziedzicem Hoźnej był Napoleon Albert von Modl. W dniu 13 IX 1944 r. miejscowi chłopi dokonali parcelacji majątku, pod kierownictwem hajnowskich aktywistów Polskiej Partii Robotniczej.
Właściciele Hoźnej angażowali się w ruchy narodowo-wyzwoleńcze. Powstanie Listopadowe wsparli – Ignacy Kuszel oraz jego synowie: Dominik, Jan, Karol i Antoni. W dniu 4/17 V 1831 r. w pobliżu dworu miała miejsce bitwa pomiędzy oddziałem 96 powstańców dowodzonych przez Kazimierza Houwalta a wojskami rosyjskimi 21 Muromskiego Pułku Piechoty. Poległo wówczas 25 Rosjan, a 13 wzięto do niewoli. Powstańcy przejęli 270 wozów z bronią i zrabowaną odzieżą.
Dwór w Hoźnej należał do ważnych ośrodków również w okresie Powstania Styczniowego. Z akt naczelnika wojennego miasta Bielsk wynika, że Józef Kuszel (1813-1863) oraz miejscowi włościanie aktywnie wspierali działania powstańcze. Według miejscowej tradycji 17 VII 1863 r. w okolicach Hoźnej doszło do potyczki z oddziałem kozackim, której pierwszą ofiarą stał się Józef Kuszel.
Unicka, drewniana kaplica pw. św. Jana Ewangelisty w Hoźnej została ufundowana przed 1799 r. przez regenta grodzieńskiego Jana Rukiewicza. Postawiono ją na cmentarzu dworskim, na fundamencie z dużych kamieni, które są widoczne do dzisiaj. Wewnątrz kaplicy stały trzy ołtarze snycerskiej roboty. Posługę duszpasterską pełnili księża katoliccy z Narwi oraz uniccy z Trześcianki. Liturgię celebrowano w obu obrządkach. Po Powstaniu Listopadowym rząd carski 12 II 1839 r. zamknął kaplicę. W 1853 r. teren wokół niej przeznaczono na prawosławny cmentarz grzebalny. W dniu 5 V 1866 r. kaplica została przekazana w zarząd prawosławnego proboszcza cerkwi w Puchłach, a następnie prawosławnego proboszcza cerkwi w Trześciance, który przeniósł ją do osady Stawek.
tekst i zdjęcia – Monika Kanabrodzka