ŚLEDZIANÓW – Parafia świętych Apostołów Piotra i Pawła

Pierwsze pewne wzmianki o istnieniu parafii i kościoła w Śledzianowie pochodzą z drugiej połowy XV w. W 1469 roku mieszkańcy Śledzianowa musieli jeszcze dawać dziesięcinę nowo ufundowanemu kościołowi w Wierzchucy, o którego plebanie wspominają dokumenty już w 1466 roku. W aktach biskupów łuckich z lat 1468-1483 pojawia się komendarz kaplicy w Śledzianowie o imieniu ks. Jerzy (1472), wcześniej pleban w Pniewniku (1463-1467). Kaplica ta została ufundowana przez dziedziczkę wsi Małgorzatę, wdowę po Janie Niemirowiczu (zm. przed 1469). Po niej właścicielem wsi był syn Jakub Niemirowicz zwany Szczytt, starosta brzeski (1479-1492) oraz wnuk Jan Niemirowicz Szczytt, marszałek hospodarski (1510-1520). Jego córka Jadwiga wniosła Śledzianów w posagu Jerzemu (Irzykowi) Olechnowiczowi, protoplaście Irzykowiczów herbu Leliwa.
Pierwsza pisana wzmianka o istnieniu parafii w Śledzianowie pochodzi z początku XVI wieku. W 1543 roku właścicielem wsi był Jan Olechnowicz Irzykowicz herbu Leliwa (zm. 1557), dworzanin królewski (1549) i starosta mielnicki (1551-1557). Kolejnym kolatorem tejże świątyni w 1551 roku był jego szwagier Adam Kosiński herbu Rawicz z Lisowa (zm. 1574), pisarz ziemski drohicki (1554-1569) i kasztelan podlaski (1569-1574), mąż Anny Irzykowiczówny.
Dnia 19 sierpnia 1590 r. miała miejsce fundacja jego córki Katarzyny Kosińskiej z Lisowa (zm. 1607), dziedziczki Śledzianowa, Grannego, Lisowa i Krzemienia, wówczas żony Stanisława Kryskiego z Drobnina (ok. 1536-1595), wojewody mazowieckiego (1576-1595). Przypuszczalnie wówczas został zbudowany kolejny, drewniany kościół. Kolatorem tegoż kościoła był także wnuk wspomnianej Katarzyny – Andrzej (Jędrzej) Wodyński (zm. po 1648), łowczy podlaski (1630-1648), który 16 stycznia 1630 roku powiększył uposażenie plebana śledzianowskiego.
W XVI i XVII w. wieś Śledzianów należała między innymi do: Irzykowiczów, Kosińskich, Wodyńskich, Krasnodębskich (ok. 1650-1730), Oborskich, Kuczyńskich i Łopuskich. W 1772 roku Marcin Łopuski, podkomorzy drohicki (1784-1793) i poseł na sejm (1764 i 1775), rozpoczął budowę murowanego kościoła w Śledzianowie, którą ukończono w latach 1788-1794. Z nakazu samego cara Aleksandra III (1845-1894) z dnia 5 czerwca 1886 roku kościół ten został zamknięty w dniu 4 lipca 1886, a wiernych przyłączono do parafii w Perlejewie i w Drohiczynie. Ziemię oddano w dzierżawę Polakom i Rosjanom, pomimo sprzeciwów ks. Józefa Nowickiego, ówczesnego proboszcza (1877-1886). Oficjalnym powodem likwidacji parafii było udzielanie posług religijnych unitom zza Buga. Parafianie protestowali przeciwko zamknięciu kościoła, a gdy nie uwzględniono ich protestów 24 czerwca 1891 roku zerwali plomby. Po sześciu latach 6 sierpnia 1892 roku kościół został otworzony bez koniecznego zezwolenia i odprawiono nabożeństwo. W odpowiedzi na to wicegubernator grodzieński Dawid A. Ozierow (ur. 1856) w dniu 17 sierpnia 1892 roku na nowo zapieczętował i zamknął świątynię, a Iwan S. Kachanow (1825-1893) generał – gubernator wileński i grodzieński (1884-1893), w dniu 18 sierpnia 1892 roku nakazał zburzenie kościoła. Rozkaz ten został wykonany w dniach 25-26 sierpnia 1892 r. pod kierunkiem sprawnika Kobyłeckiego. Ostatecznego rozebrania murów – po wygranej licytacji – dokonał Żyd Lejzor Awel w 1894 roku. Cegłę ze zburzonego kościoła wywieziono do Grodziska k. Siemiatycz, gdzie została wykorzystana do budowy parkanu wokół nowej cerkwi prawosławnej (1887-1891).
W 1916 r. zbudowano w Śledzianowie drewniany, tymczasowy kościół, który został poświęcony 19 marca 1916 roku przez ks. Jana Chomickiego (1876-1942), proboszcza perlejewskiego (1905-1927). Pod koniec I wojny światowej, 14 sierpnia 1917 roku, ks. Kazimierz Mikołaj Michalkiewicz (1865-1940), administrator apostolski diecezji wileńskiej (1907-1918) ponownie ustanowił parafię, mianując ks. Konstantego L. Cegielskiego (1880-1935) administratorem w Śledzianowie (1917-1920).
W 1924 roku przystąpiono do budowy nowego, murowanego kościoła, według projektu warszawskiego architekta Zygmunta Wóycickiego. Prace były prowadzone pod kierunkiem ks. prał. Józefa Bajko (1880-1943), ówczesnego proboszcza (1920-1933). Nowy kościół poświęcił 29 czerwca 1928 roku ks. Zygmunt Łoziński (1870-1932), biskup piński (1925-1932). W czasie II wojny światowej, 22 czerwca 1941 roku, kościół uległ poważnym uszkodzeniom. Jego odbudowę prowadzili: ks. Jan Mysakowski (1903-1953), proboszcz śledzianowski (1936-1946) i ks. Stanisław Siedlar (1895-1958), kolejny proboszcz (1946-1958).
Obok kościoła stoi murowana plebania, zbudowana w latach 1917-1919 przez Jana Stolarczyka z Chechłowa z gruzów starego kościoła, staraniem wspomnianego ks. Konstantego L. Cegielskiego. W latach 2010-2011 proboszcz ks. Andrzej Ułasiuk przeprowadził remont dachu i całościowo zagospodarował plac wokół plebanii.
Własnością parafii jest także odrestaurowany Ośrodek Zdrowia, który w czasach komunistycznych został zbudowany na gruncie parafialnym.
Należy jeszcze zaznaczyć, że na terenie dzisiejszej parafii śledzianowskiej w XV i XVI w. istniał kościół w Wierzchucy, ufundowany w 1469 roku przez dziedzica Droblina i Wierzchucy Jerzego Hińczę herbu Działosza. W dniu 6 stycznia 1498 roku Aleksander Jagiellończyk (1461-1506), wielki książę litewski, potwierdził, że dziedzicem dóbr Wierzchuca jest Jan Hińcza. W 1523 roku zapis na ten kościół zrobił wnuk fundatora – Andrzej Janowicz Hińcza dworzanin podlaski. Kiedy późniejsi właściciele wsi porzucili wiarę katolicką (II poł. XVI w.), a jeden z nich zabił miejscowego księdza, wówczas biskup łucki zlikwidował parafię i włączył ją do parafii w Śledzianowie.

Oprac. ks. dr Zbigniew Rostkowski