ŁYSÓW – Parafia Matki Bożej Różańcowej

Pierwotna nazwa miejscowości brzmiała: Łysowicze (w zapisach źródłowych: Lyssowice). W 1450 roku wieś ta należała do Jana z Łysowic h. Prawdzic, dziedzica Krześlina, Krynicy, Brzozowa i jego żony Halszki, a w 1469 roku do jego syna Czambora z Krześlina, sędziego ziemskiego drohickiego (1467-1469). Wnuczka wspomnianego Czambora – Elżbieta Łysowska (zm. po 1525) wyszła za mąż za Mikołaja Wodyńskiego (zm. 1528), sędziego ziemskiego drohickiego (1507-1528), wnosząc te dobra w dom Wodyńskich z Miedznej. Wodyńscy byli właścicielami wsi do połowy XVII w. W drugiej połowie XVII wieku ich właścicielem był Maciej Krassowski h. Ślepowron, stolnik podlaski (1666-1678) i podkomorzy mielnicki (1678-1688). On też był prawdopodobnie fundatorem pierwszej, drewnianej, unickiej świątyni pw. św. Praksedy i św. Mikołaja Cudotwórcy. Kolatorem tego kościoła w 1726 roku był Józef Lewicki h. Rogala (zm. przed 22 kwietnia 1727), chorąży bielski (1712-1726).

W 1755 roku Jan Gwido Kuczyński (zm. 1775), chorąży mielnicki (1737-1765) i starosta jadowski (1734-1775) wystawił nową cerkiew pw. św. Michała Archanioła, którą uposażył w 1757 roku. W 1785 roku została ona gruntownie przebudowana. Kolejnym kolatorem świątyni był dziedzic Łysowa – Tadeusz Wiktoryn Matuszewicz (1765-1819), senator (1815) i minister skarbu Księstwa Warszawskiego (1811-1813) i Królestwa Polskiego (1815-1817), który w 1819 roku uposażył ją w ziemię i inne przywileje.

Podczas prześladowań unitów w 1867 roku parafianie musieli uiścić wysokie kontrybucje. Zimą 1875 roku kościół unicki w Łysowie został siłą zamieniony przez władze carskie na cerkiew prawosławną. W 1880 roku rząd carski rozebrał unicką świątynię, a na jej miejscu wzniósł murowaną cerkiew prawosławną. Z chwilą ukazania się 30 kwietnia 1905 roku carskiego ukazu tolerancyjnego wszyscy unici należący do tej parafii przyjęli obrządek łaciński.

W czasie I wojny światowej w 1914 roku Niemcy zdarli z kościoła blachę cynkową. Po odzyskaniu niepodległości – na mocy rozporządzenia nr 65 z dnia 11 grudnia 1918 roku – wydanego przez ks. Henryka Przeździeckiego (1873-1939), biskupa siedleckiego czyli podlaskiego (1918-1939), świątynia została rewindykowana katolikom, plebanię zaś przejęła Powiatowa Rada Szkolna. Obsługę duszpasterską świadczyli wówczas księża z parafii Niemojki.

Dekretem z dnia 6 kwietnia 1936 r. Wspomniany ks. bp Henryk Przeździecki ustanowił w Łysowie samodzielną filię duszpasterską. Jej pierwszym rektorem (1936-1939) został ks. Stanisław Wałachowski (1907-1985). W dniu 15 maja 1991 r. ks. Jan Mazur, biskup siedlecki czyli podlaski (1968-1996), podniósł filię do rangi samodzielnej parafii.

Na cmentarzu przykościelnym znajduje się murowana czworoboczna dzwonnica zbudowana ok. połowy XIX wieku.

W pobliżu kościoła stoi murowana plebania zbudowana w latach 1992-1996, pod kierunkiem ks. mgr. Kazimierza Ochnika (1948-2010), proboszcza łysowskiego w latach 1989-2003. Jej projekt wykonał arch. Marek Malanowski z Białegostoku. Poświęcenia w dniu 12 października 1997 roku dokonali: ks. bp Antoni P. Dydycz i ks. Jan Mazur, biskup senior z Siedlec.

Oprac. ks. dr Zbigniew Rostkowski