WĘGRÓW – Bazylika Mniejsza – Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny – Diecezjalne Sanktuarium Maryjne

O parafii

Dane o parafii:
Założona: 1414 r.
Erygowana: 1414 r.
Mieszkańców: 8433
Katolików: 8230

Punkty duszpasterskie:
– kościół parafialny
– kaplica w Jarnicach pw. św. Jakuba Mniejszego
– kaplica na cmentarzu grzebalnym pw. Przemienienia Pańskiego i Matki Bożej Szkaplerznej
– kaplica w Domu Sióstr Służek pw. Matki Bożej Śnieżnej

Do parafii należą:
Węgrów – ulice: Aleja Solidarności, Bagno, Bohaterów Warszawy, Bujanowskiej, Chopina, Gdańska (nieparzyste nr od 1 do 67; parzyste nr od 2 do 70), Gołębiewskiego, Gościniec Niepodległości, Jabłonowskiego, Joselewicza, Klonowa, Konopnickiej, Korczaka, Kościelna, Kościuszki (nieparzyste nr od 1 do 9, parzyste nr 2), Krasińskiego, Kraszewskiego, Kwiatowa, Lipowa, Litewska, Ludwisarska, Łamana, Łąkowa, Matlińskich, Mickiewicza, Mistrza Twardowskiego, Młodzieżowa, Moniuszki, Nadrzeczna, Narutowicza, Nowa, Obrębowa, Obrońców Westerplatte, Orzeszkowej, Palloniego, Piaskowa, Piłsudskiego, Piwna (z wyłączeniem numerów 35 i 37 oraz 52-60), Podlaska, Polna, Poprzeczna, Powstańców, Prosta, Prusa, Przechodnia, Przemysłowa, Reja, Różana, Rynek, Mariacki, Rynkowa, Rzemieślnicza, Sienkiewicza, Sikorskiego, Skośna, Słowackiego, Spacerowa, Stadionowa, Staszica, Strażacka, Szymańskiego, Targowa, Topolowa, Wangrata, Wieniawskiego, Witosa, Wyszyńskiego, Zarzyckiego, Zwycięstwa (parzyste – bloki 4-10, nieparzyste nr 1-9), Żeromskiego;

Jarnice, Pieńki, Szaruty.

Rys historyczny

Pierwotnie nazwę miejscowości pisano jako: Vangrow lub Vengrow (w Metryce Litewskiej: Uhrów). Pierwszy kościół pw. Najświętszej Maryi Panny Błogosławionej Dziewicy, św. Apostołów Piotra, Pawła i Andrzeja oraz św. Katarzyny Dziewicy i Męczennicy został ufundowany 2 grudnia 1414 roku (I niedziela adwentu) przez Piotra Pilika (łac. Pilkonis), zwanego Pilikowicem lub Pilikowiczem h. Rogala (zm. po 1435), marszałka dworu księcia Janusza Starszego (1381-1398), podstolego warszawskiego (1385), podkomorzego zakroczymskiego (1390-1400) i wojewodę mazowieckiego (1400-1435). Świadkiem tego wydarzenia był ks. Grzegorz z Buczkowa Buczkowski (zm. ok. 1424), biskup włodzimierski (1400-1424), a także Pomścibor z Chamska herbu Bolesta, podkomorzy ciechanowski (1414-1430), kasztelan liwski (1434). Pierwszym plebanem kościoła został ks. Piotr zwany Stołowskim/Stołońskim z Piaseczna. Akt erekcji został oblatowany w 1649 roku w aktach Trybunału Lubelskiego.

Prawa miejskie Węgrów posiadał już w 1436 roku, ponieważ występował już wówczas burmistrz i mieszczanie. W 1451 dziedzic Węgrowa – Stanisław z Ołomuńca zapisał szkole węgrowskiej jedną włókę ziemi, a w 1454 roku powiększył beneficjum kościelne. Kolejnymi, znanymi plebanami węgrowskimi byli: ks. Teofil (1472-1478) i ks. Wawrzyniec (1480-1481). W latach 1474-1496 dobra węgrowskie (166 włók osiadłych) należały do syna wspomnianego Stanisława z Ołomuńca – Wawrzyńca Węgrowskiego. W latach 1496-1540 właścicielem Węgrowa był syn Wawrzyńca – Paweł Węgrowski, który zmarł bezpotomnie. W 1507 roku dobra węgrowskie przeszły we władanie litewskiego rodu Kostewiczów h. Leliwa, z okazji ślubu jego siostry Maryny Węgrowskiej (zm. ok. 1536) z Januszem Kostewiczem h. Leliwa (zm. 1527), miecznikiem litewskim (1505-1508), wojewodą witebskim (1517) i podlaskim (1520-1527). Tenże Janusz Kostewicz w 1507 roku potwierdził i poszerzył wcześniejsze nadania kościołowi, a w 1509 roku zapisał plac pod budowę kościoła św. Barbary, nadając mu 32 siedliska z ogrodami (fundacja przypuszczalnie nie doszła do skutku), a także potwierdził przywileje nadane probostwu węgrowskiemu przez Piotra Pilika.

W 1536 roku ich córka Anna Kostewiczówna wniosła dobra Radziwiłłom h. Trąby, poślubiając księcia Jana Radziwiłła (zm. 1542), podczaszego litewskiego (1517-1542), starostę bielskiego (1522) i żmudzkiego (1535).

Po 1542 roku dobra węgrowskie przeszły na własność rodziny Kiszków h. Dąbrowa z Ciechanowca, z racji ślubu jednej z trzech córek księcia Jana Radziwiłła – Anny (1525-1600) ze Stanisławem Kiszką (zm. 1 listopada 1554 r.), wojewodą witebskim (1544-1554). Anna Kiszczyna wywodziła się z tej linii książąt Radziwiłłów, którzy sprzyjali reformacji (arianom). W 1558 roku usunęła ona proboszcza węgrowskiego ks. Walentego Suchodolskiego, a kościół i beneficjum przekazała nowo powstałemu zborowi protestanckiemu. Tak więc w latach 1558-1630 kościół węgrowski stał się najpierw zborem ariańskim, a później kalwińskim (od ok. 1593). W dniu 1 lipca 1569 roku król Polski (faktycznie od 1548) Zygmunt II August (1520-1572) potwierdził, że dobra węgrowskie objął jako darowiznę syn Anny zwolennik arian – Jan Kiszka (1547-1592), krajczy litewski (1569), kasztelan wileński i wojewoda brzeski (1588). W 1596 roku ks. Szymon z Urzędowa proboszcz sokołowski próbował odzyskać kościół węgrowski z rąk protestantów jednak na skutek oporu właścicieli miasta nie udało się to. Na mocy umowy z 14 czerwca 1596 roku zawartego w Drohiczynie pomiędzy ks. Bernardem Maciejowskim (1548-1608), biskupem łuckim (1587-1600), a wdową po Janie Kiszce Elżbietą Ostrogską (ok. 1557-1599), od 1593 roku żoną Krzysztofa Mikołaja Radziwiłła „Pioruna” (1547-1603), wojewody wileńskiego (1584-1603) – kościół został zwrócony katolikom dopiero w 1630 roku. W 1604 r. parafia i dekanat węgrowski należały do archidiakonatu brzeskiego diecezji łuckiej, od tego też roku Węgrów stał się siedzibą dekanatu.

W dniu 20 maja 1664 roku nowym właścicielem dóbr węgrowskich został katolik – Jan Kazimierz hr. Krasiński h. Ślepowron (1607-1669), wojewoda płocki (1647), podskarbi wielki koronny (1658-1668). W dniu 21 kwietnia 1666 roku potwierdził on wcześniejsze nadania kościołowi węgrowskiemu, przyznając dodatkowo w obecności ks. Marinusa de Sancto Martiniego, proboszcza węgrowskiego (od 28 grudnia 1656), dziesięciny z folwarków dworskich klucza węgrowskiego, prawo propinacji z karczmy starowiejskiej, prawo wolnego wyrębu drewna oraz daninę w wysokości 700 zł. W dniu 13 kwietnia (idy marcowe) 1703 spłonął murowany kościół farny razem ze szkołą i szpitalem (według niektórych również drewniany kościół św. Barbary). W tej sytuacji syn wspomnianego Jana Kazimierza – Jan Dobrogost (Bonawentura) hr. Krasiński (1639-1717), wojewoda płocki (1688-1717), wzniósł w latach 1703-1707 obecny, murowany w stylu barokowym kościół pw. Wniebowzięcia NMP. Akt umowy o jego budowę został zawarty 12 sierpnia 1703 roku pomiędzy dziedzicem węgrowskim a Karolem Ceronim (ok. 1647-1721), architektem królewskim włoskiego pochodzenia (1714-1721). Projekt świątyni wykonał Tylman z Gameren Gamerski (ok. 1632-1706), a budowę nadzorował wspomniany architekt Karol Ceroni, przy współpracy Jana Reisnera (1655-1713), królewskiego geometry, geografa i malarza (od 1676) oraz niemieckiego rzeźbiarza i budowniczego Andrzeja Schlütera (1662-1714). Wnętrze świątyni zostało ozdobione polichromią, wykonaną w latach 1707-1708 przez florenckiego malarza Michała Anioła Palloniego (1637-ok. 1713). Administrację parafii węgrowskiej w dniu 13 listopada 1707 roku przejęli księża bartolomici, zwani bartoszkami lub komunistami (Institutum Clericorum Saecularium in Commune Viventium). Konsekracji nowej świątyni dokonał 24 maja 1711 roku ks. Aleksander Benedykt z Wyhowa Wyhowski (1649-1714), biskup łucki i brzeski (1703-1714).

W dniu 14 października 1711 roku, z inicjatywy wspomnianego hrabiego Jana Bonawentury Krasińskiego, został podpisany w pałacu starowiejskim (Krasny Dwór) – przy udziale wielu biskupów z terenów Rzeczypospolitej – akt fundacyjny prepozytury, mansjonarii oraz seminarium księży bartoszków w Węgrowie. W dniu 17 października tegoż roku na zamku w Liwie dziedzic Węgrowa nie tylko potwierdził wszystkie wcześniejsze nadania kościołowi katolickiemu, ale znacznie je powiększył. Kilka dni później 21 października 1711 roku ks. Aleksander Benedykt z Wyhowa Wyhowski (1649-1714), biskup łucki (1703-1714), oficjalnie zatwierdził powstanie prepozytury, mansjonarii i seminarium księży bartoszków w Węgrowie. Pierwszym przełożonym węgrowskiej wspólnoty został kanonik kapituły łuckiej i warszawskiej ks. dr Michał Józef Gass (1680-1743), który w latach 1711-1728 pełnił funkcję proboszcza, rektora seminarium (regensa), prezesa instytutu i prepozyta.

Mansjonariusze węgrowscy założyli szkołę (od 1778 szkoła powiatowa), którą Komisja Edukacji Narodowej w 1783 roku podniosła do rangi szkoły podwydziałowej. W ramach represji po Powstaniu Listopadowym została ona zamknięta w 1833 roku. Wkrótce też w dniu 9 kwietnia 1839 roku – decyzją ks. Jana Marcelego Gutkowskiego (1776-1863), biskupa podlaskiego (1826-1842), zostało zamknięte i przeniesione do Janowa Podlaskiego seminarium księży bartoszków, a parafia przekazana w ręce duchowieństwa diecezjalnego (8 czerwca 1839 r.). W 1864 roku dobra kościelne zostały skonfiskowane przez władze carskie.

Na początku II wojny światowej 9 września 1939 roku kościół został uszkodzony od uderzenia bomby rozpryskowej (brama, drzwi, okna i dach). Kościół parafialny został zamknięty, a plebania zajęta przez Niemców, a później przez Rosjan (1939-1944). Po wojnie plebania i budynki dawnego seminarium księży bartoszków przejęły na wiele lat najpierw Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa, a później inne urzędy państwowe. W części zostały one zwrócone parafii dnia 8 listopada 2002 roku oraz 22 stycznia 2003 roku.

Dnia 24 grudnia 1992 roku ks. Władysław Jędruszuk (1918-1994), biskup drohiczyński (1991-1994), podniósł kościół w Węgrowie do rangi Kolegiaty i ustanowił przy nim Kolegiacką Kapitułę Węgrowską. Kolejny biskup drohiczyński ks. Antoni Pacyfik Dydycz, dekretem z dnia 28 lutego 1996 roku, potwierdził istniejący tutaj kult Matki Bożej i ustanowił kościół kolegiacki sanktuarium maryjnym na prawie diecezjalnym – dzięki staraniom ks. prał. Edwarda Domańskiego (1927-1997), proboszcza węgrowskiego (1985-1997). W dniu 4 kwietnia 1997 roku Ojciec Święty Jan Paweł II kolegiatę węgrowską podniósł do godności Bazyliki Mniejszej.

Obok kościoła po drugiej stronie ulicy znajdują się budynki dawnego seminarium księży bartolomitów wzniesione w latach 1708-1711. Tuż przy nich znajduje się zabytkowa plebania wzniesiona w 1924 roku staraniem ks. Romana Mariana Wilde (1883-1950), proboszcza węgrowskiego (1921-1924) i jego następcy w latach 1924-1939 ks. Aleksandra Woydyno (1884-1947), w której mieszka wikariusz oraz kościelny. Dalej w głębi ogrodu stoi nowa, piętrowa plebania, zbudowana w latach 1976-1979 przez ks. Jana Iwaniuka (1917-1985), proboszcza i dziekana węgrowskiego (1968-1985).

Kaplice:
Jarnice (dawniej Jarinicze/Jarinice) – Drewniana kaplica pw. św. Jakuba Apostoła. W 1388 roku Władysław Jagiełło (ok. 1351-1434), król polski (1386-1434) nadał katedrze wileńskiej i jej biskupowi Jarnice i Wasilew w ziemi drohickiej przez uposażenie. W 1407 roku książę Witold (ok. 1348-1430), wielki książę litewski (1392-1430), kiedy ziemie te weszły w skład diecezji włodzimierskiej a później łuckiej, przejął przypuszczalnie do dóbr książęcych. Po 1444 roku Kazimierz Jagiellończyk (1427-1492), wielki książę litewski (1440-1492), nadał Jarnice księciu (kniaziowi) Andrzejowi Świrskiemu h. Lis, zwanemu później Jarnickim (dux Svirnensis et haeres Jarinicensis), synowi kniazia litewskiego Aleksandra. On też w 1451 roku był fundatorem najstarszej świątyni. W 1474 roku występował jako jej kolator, zapisując kościołowi dziesięcinę z pól między Szarutami a Zającem oraz dwie barcie. Pierwszym znanym plebanem jarnickim był ks. Mikołaj (1461). W 1501 roku wspomniany dziedzic nadał nowe uposażenia kościołowi, który w XVI wieku miał już status parafialnego. W drugiej poł. XVII w. parafia weszła w skład parafii węgrowskiej. Od 1721 roku kościół w Jarnicach został przyłączony do prepozytury węgrowskiej, przez ks. Joachima Przebendowskiego (1675-1721), biskupa łuckiego (1716-1721). Obecna kaplica została zbudowana z osiemnastowiecznego kościoła (ok. 1783), który – według tradycji – przewieziono tutaj po 1819 roku z Budziszyna k. Mokobód.

Węgrów – kaplica cmentarna. Murowana kaplica pw. Przemienienia Pańskiego i NMP Szkaplerznej została zbudowana w 1893 roku staraniem ks. Stanisława Broniszewskiego (1827-1915), proboszcza i dziekana węgrowskiego (1880-1915). Kaplica jest zorientowana frontonem na północ. Swoim stylem reprezentuje budownictwo eklektyczne dominujące na przełomie XIX i XX wieku z zastosowaniem wzorców zaczerpniętych z architektury romańskiej. W kopule wieży frontowej jest umieszczony dzwon. Na chórze świątyni znajdują się stare, sześciogłosowe organy. Ołtarz główny i kaplica zostały poświęcone czyli konsekrowane 25 września 1893 roku przez ks. bp. Franciszka Jaczewskiego h. Leliwa (1832-1914), biskupa lubelskiego i administratora apostolskiego diecezji podlaskiej (1889-1914). W podziemiach kaplicy znajdują się grobowce kolatorów węgrowskich świątyń (np. rodziny Łubieńskich).

Oprac. ks. dr Zbigniew Rostkowski

Wspólnoty parafialne
Akcja Katolicka
Apostolat Modlitwy za Kapłanów „Margaretka”
Domowy Kościół
Koło Przyjaciół „Radia Maryja”
Parafialny Zespół Caritas
Rycerstwo Niepokalanej
Stowarzyszenie Żywego Różańca
Różaniec Rodziców za Dzieci
Wspólnota Przyjaciele Oblubieńca
Zgromadzenia zakonne

Zgromadzenie Sióstr Służek Najświętszej Maryi Panny
W parafii od 1899 roku

Adres:
ul. T. Kościuszki 7
07-100 Węgrów
tel. 25/792 21 37

Aktualności

Orędzie ratujące świat

Zgodnie z tradycją biskup drohiczyński zainaugurował Nabożeństwa Fatimskie w węgrowskiej Bazylice Mniejszej. W poniedziałek 13 maja br. przewodniczył Mszy św. oraz modlitwie różańcowej.

Ministranci w kościele i… na hali!

Formacja służby liturgicznej obejmuje wiele przestrzeni życia młodego człowieka. Jedną z nich jest sport, który angażuje tak wielu ministrantów. Nie bez przyczyny św. Jan Paweł II mawiał: „Ze wszystkich rzeczy nieważnych piłka nożna jest najważniejsza”.

Bitwa pod Węgrowem – polskie Termopile

Wspominamy dziś ofiarę bohaterskich powstańców sprzed 160 lat. Nie świętujemy klęski. Raczej patrzymy na piękne przykłady heroicznego męstwa, wielkiej miłości do Ojczyzny. Poległych, zesłanych i cierpiących poniewierkę – ogarniamy modlitwą i polecamy Bożemu Miłosierdziu – powiedział bp Piotr Sawczuk w homilii wygłoszonej podczas Mszy św. celebrowanej 5 lutego 2023 r. w węgrowskiej bazylice.

Wydarzenia w parafii

Kancelaria parafialna

Czynna:
pon – pt:  8:00 – 9:00 oraz 16:00 – 17:30
sob: 8:00 – 9:00
w niedziele i święta kancelaria nieczynna
lipiec – sierpień:
pon – pt: 8:00 – 9:00 oraz 17:00 – 17:30
sob: 8:00 – 9:00

Msze Święte

Niedziele i święta:
7:30, 9:00, 10:30, 12:00, 16:00, 18:00, kaplica w Jarnicach: 9:00
Święta niebędące dniami wolnymi od pracy:
kościół parafialny: 7:30, 9:00, 18:00 kaplica w Jarnicach: 15:00
Dni powszednie:
6:30, 7:00, 7:30, 18:00

Inne nabożeństwa

Odpusty w parafii:
15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny
29 czerwca – św. Apostołów Piotra i Pawła

Nabożeństwo adoracyjne:
w każdy I czwartek miesiąca całodzienna adoracja

Rocznica poświęcenia kościoła:

Księża w parafii

Proboszcz

Ksiądz prałat mgr lic. Leszek Gardziński (1989)

Dziekan węgrowski
Wikariusz

Ksiądz mgr Mateusz Roguski (2019)

Dyrektor Wydziału ds. Nowej Ewangelizacji