Polskie Termopile
Polskie Termopile – takim terminem zwykło się określać dramatyczną walkę w obronie niepodległej Polski, jaka rozegrała się 3 lutego 1863 r. pod Węgrowem. W taki sposób o bitwie wyrażał się chociażby Cyprian Kamil Norwid czy Maria Konopnicka. Tym większe znaczenia dla mieszkańców Węgrowa i nie tylko ma nowo otwarta ekspozycja upamiętniająca bohaterskie działania.
Otwarcie wystawy stało się dobrą okazją, aby wspomnieć wydarzenia sprzed 159 lat. W Węgrowskim Ośrodku Kultury uczestnicy spotkania mieli okazję obejrzeć film dokumentalny „Rok 1863” oraz wysłuchać szeregu prelekcji opowiadających o powstańczych działaniach. Renata Jabłkowska z Centralnej Biblioteki Wojskowej zaprezentowała eksponaty związane z Powstaniem Styczniowym, jakie są w posiadaniu Biblioteki. Nie brak tam rycin, map, dokumentów, korespondencji czy pamiętników.
Rafał Dmowski – dyrektor archiwum UPH w Siedlcach zaprezentował przebieg Powstania Styczniowego na pograniczu Mazowsza i Podlasia. Zwrócił uwagę na najważniejsze miejsca oraz osoby zaangażowane w przebieg powstania na tych ziemiach. Przypomniał postać ks. Stanisława Brzóski, który zasłynął jako naczelny kapelan województwa podlaskiego, naczelnik wojenny powiatu łukowskiego, organizator i dowódca oddziału powstańczego złożonego z chłopów. Jako ostatni z partyzantów powstańczych działał w polu aż do 1865 r. Ranny w ostatniej walce został pojmany 29 kwietnia 1865 r. przez wojska carskie wraz adiutantem Franciszkiem Wilczyńskim. Egzekucję na ks. Brzósce i Wilczyńskim wykonano 23 maja 1865 r. na rynku w Sokołowie Podlaskim.
Dzień jego śmierci jest symboliczną datą zakończenia Powstania Styczniowego.
Roman Postek – historyk, członek stowarzyszenia „Klasztor Węgrów – Centrum Dialogu Kultur” przypomniał wydarzenia, które rozegrały się w Węgrowie i okolicach w lutym 1863 r. Nakreślił tło historyczne ówczesnych wydarzeń. Przybliżył sylwetki dowódców Władysława Jabłonowskiego, Jana Matlińskiego oraz Cypriana Arnolda. Przestawił wyposażenie militarne powstańców, ukazując dysproporcję jaka istniała pomiędzy zaprawioną w bojach armią carską a ubogo zaopatrzonymi w broń bohaterami walczącymi o niepodległość. O waleczności powstańców świadczy chociażby drzeworyt Godefroya Duranda z 28.03.1863r. zatytułowany „Combat de Vengrow”. Przedstawia on powstańców uzbrojonych głównie w kosy, atakujących carską artylerię i zdobywających armatę.
Prelegent podkreślił fakt, że Bitwa pod Węgrowem jest jednym z ważniejszych epizodów powstania styczniowego, nie tylko ze względu na rozmiary militarne tego starcia, ale przede wszystkim ze względu na jego szeroki oddźwięk w całej Europie. Znany francuski literat, członek Akademii Francuskiej August Henri Barbier w swoim wierszu „Atak pod Węgrowem” powstańców porównał do Spartan a całą bitwę do walki pod Termopilami.
Słowa uznania i wdzięczności wraził ks. bp Piotr Sawczuk. Nawiązał do utworu Adama Mickiewicza „Konrad Wallenrod”. Przywołuje on symbol Arki Przymierza, która łączy pokolenia oraz spaja historyczne dzieje. W tym kontekście współczesne pokolenie Polaków jest spadkobiercą trudu i przelanej krwi przez powstańców styczniowych, a jednocześnie przekazicielem ducha patriotycznego przyszłym pokoleniom.
Na spotkanie przybyli również byli przestawicie innych wyznań chrześcijańskich: ks. mjr Tomasz Wiglasz z Ordynariatu Polowego Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego oraz ks. Piotr Rajecki z Ordynariatu Polowego Kościoła Prawosławnego. W raz z ks. bpem Piotrem Sawczukiem odmówili modlitwę „Ojcze nasz” prosząc o dar pokoju zwłaszcza za wschodnią granicą Polski.
Spotkanie w Węgrowski Ośrodku Kultury stało się dobrą okazją, aby docenić i podziękować osobom zaangażowanym w promocję i krzewienie ducha patriotycznego oraz upowszechnianie historii o losach i bohaterach naszej Ojczyzny. Wyrazem tego było przyznanie „Medali Pro Patria”. Ich wręczenia dokonał Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Minister Jan Kasprzyk. Wyróżnione osoby to ks. kan. Romuald Kosk, ks. Mariusz Kroll, Roman Postek oraz Marek Sobisz.
W swoim wystąpieniu Minister Kasprzyk zwrócił uwagę na rolę i znaczenie Powstania Styczniowego. Pomimo klęski i trwających do dziś dyskusji na temat sensu tego zrywu niepodległościowego, bez wątpienia bohaterska postawa walczących kształtowała postawy przyszłych pokoleń. Powstańczy etos wpłynął między innymi na marszałka Józefa Piłsudskiego. Odwoływali się do niego również duchowi przywódcy jak chociażby św. Jan Paweł II czy bł. Stefan Wyszyński.
Za zakończenie tej części spotkania słowa podziękowania za podjętą inicjatywę wyraziła Starosta Powiatu Węgrowskiego Ewa Besztak.
Marek Sobisz – kustosz muzeum działającego przy węgrowskim klasztorze przekazał ks. Biskupowi klucz otwierający podwoje sali, która zawiera ekspozycję poświęconą Powstaniu Styczniowemu oraz Bitwie pod Węgrowem. Wystawa ulokowana jest w podziemiach klasztoru. Można w niej zobaczyć między innymi stroje powstańców, broń zarówno tę, którą walczyli, jak i tę od której ginęli polscy bohaterowie. Sala zaopatrzona jest w tablice informacyjne opowiadające o działaniach powstańców w Węgrowie i jego okolicach. Jedna z nich poświęcona jest pomnikowi umiejscowionemu na obrzeżach miasta, który do dziś przypomina bohaterską walkę o niepodległość. Na początku XX w. dzięki zaangażowaniu lokalnej społeczności ustawiono olbrzymi głaz oraz krzyż, które są strażnikami pamięci o tamtych wydarzeniach.
Organizatorem spotkania była parafia św. Piotra z Alkantary i św. Antoniego z Padwy w Węgrowie oraz Stowarzyszenie „Klasztor-Węgrów Centrum Dialogu Kultur”. Udział w nim wzięli przedstawiciele duchowieństwa, władz rządowych, samorządowych, uczelni wyższych.
tekst i zdjęcia – ks. Marcin Gołębiewski
